Mij lip moattes Sámen guhti vuorddep ja guhkahip mijá kultuvrrahiståvrålasj dávvera galggi boahtet ruoptus oajvvestádas. Dát la ulmme mijá prosjevtan Bååstede – máhtsadibme sáme kultuvrraárbev Norsk Folkemuseumis ja kultuvrrahiståvrålasj musiejas Oslon ruoptus sáme musiejajda. Gatjálvissaj guossa dát galggá dáhpáduvvat, le vásstádus luodjomláhkáj la ekonomidja duogen, ja dan diehti ep diede guossa dáhpáduvvá. Unugis le navti vásstedit. Sihke sáme musieja ja sijá guosse ánssidi buorebu. Le unugis gå ep besa vuojnnet iehtjama kultuvrraárbev mij la læhkám iehtjádij giedajn moadda buolva, ja la unugis gå mij sæmmi båttå vuojnnep juolloduvvá rudá vuona musiejajda ja ietjá ásadusájda, valla sáme sebrudahka ij oattjo oasev dan valjesvuodas. Gatjálvis mij tjuovvu – munji ja nuppijda – sjaddá de jus mijá kultuvrraárbbe dåbddo vájvven.
Kronihka bajelt tjála vuoset artihkalalij Selvbestemmelse til besvær, mij lij prienntidum fáhkatjállusin Museumsnytt (nr. 2-2019) mij vuoset sáme musieja lij ekonåvmålattjat báhtsám vuona musiejajs, ja sihke kultuvrradepartemænnta ja fylkkasuohkana ælla gåtsedam ietjaska åvdåsvásstádusáv vaj sámeálmmuk galggá máhttet háldadit ietjas kultuvrraárbev.
Mån lav mihá mijá sáme musiejajs ma li ájnas ásadusá ij dåssju Sámen, valla aj Vuonan ja ålggorijkajn. Da dahki buorre bargov juska ekonomoalásjævto li nievre. Mån alvaduváv gå vuojnáv dav roalla majt ietja válldij sebrudakåvddániddjen, gånnå aktijvalattjat sæbrrij sebrudakdagástallamij. Edna dåjma ma rassti dav majt gåhttjop árbbedábálasj musiejadåjma mij guosská dávverijt ja vuosádusájt. Dán sebrudakroallavuojnon sidáv hásstalit musiejajt vijddábut, dat la vuolgasadje ássjáj Prinsihpa Sámedikke musiejapolitihkkaj mij galggá giehtadaláduvvat dievastjoahkken dálla bårggemáno. Prinsihppadokumænnta vuoset edna hásstalusájt ja ulmijt sáme musiejaj fágalasj åvddånibmáj.
Ietjá tiemá ma bajeduvvi prinsihppadokumentan la tjalmostahttem digitaliserimij ja digitálalasj åvddånbuktemij, ienep åvddånbuktembarggo sáme dájdda- ja kultuvrrasuorgen, ja ájnasvuohta buorre gielalasj máhtudahkaj ja giellateknolåvgålasj vuodoj. Sáme musiejajn la juo buorre máhtudahka mij guosská sáme kultuvrramujtojt ja vuojŋŋalasj kultuvrraárbev, moaddásij dåbdos árbbediehton ja árbbemáhtto. Dát la suorgge mij bierri åvddånahteduvvat.
Mij vuojnnep dájddatjoahkke laseduvvi sáme musiejajn. Bargaduvvá tsieggimijn Sáme dájddamusiejajn Kárásjjågån, ja gå tsiekkadus la sajenis vaddá dat fágalasj dågålasj dájddatjoahkke bargojn. Sjaddá aj giehpedit aktisasjbargov nasjonála ja gasskarijkalasj dájddaásadusáj. Dájddamusieja sjaddá ressurssan ietjá sáme musiejajda sáme dájdda bargojn, ja dan aktijvuodan mij sihtap lagábut gehtjadit gåktu organiserit dájddaaktisasjbargov.
Ij la dåssju sáme sebrudagá åvdåsvásstádus duodastit ja åvddånbuktet sáme dájdav ja kultuvrav. Aj vuona ásadusájn la dákkir åvdåsvásstádus ietjaska sebrudakroallan ja sebrudakvidnon. Jus nasjonála ja guovlo ásadusá galggi dåjmadit åvdåsvásstádusáv ávkálasj láhkáj de le vittjodahtte sáme åvdåstimev stivrajn.
Moadda jage plánima duogen la dal oarjjelsáme musiedja Saemien Sijte Snåasen tsieggiduvvamin, ja galggá liehket gárvvásin 2021 jage gietjen. Dát åvddånahttem sjaddá merkahit ålov oarjjelsámeguovlloj ja aj guovlloj åbbålattjat. Valla vilá le dárbbo hiebalasj tsiekkadusájda Sámen, dan diehti doajvvop mij sáme nasjonálalasjteáhttarij Beaivváš tsiekkadus jåhtuj biejaduvvá.
Jagen 2021 galggá ådå stuorradikkediedádus musiejaj birra åvddånbuvteduvvat. De fylkkasuohkanij ekonåvmålasj åvdåsvásstádus sáme musiejaj hárráj hæhttu tjielggut. Jus diedádus oajvet vuododit musiejalágav, hæhttu láhka tjårggit sáme sebrudagá riektáv háldadittjat ietjas kultuvrraárbev ietjaska premissaj ja dågålasj ålgoldisævtoj. Sámedikke politihkka musiejasuorgen la vuododuvvam prinsihpan jut sámijn la riektá æjggut ja háldadit ietjas kultuvrraárbev oassen iemeálmmukriektás.
Vuona Sámedigge barggá aj gájksábmelasj perspektijva milta, aktisasj hásstalusáj ja ulmij sámekultuvrraárbbáj aktisattjat Svieriga ja Suoma sámedikkij.
Sáme musiejaj fágalasj ja organiserima åvddånahttembargojn vuordáv åvddålijguovlluj buorreaktisasjbargov sáme musiejaj ja musiejajuohkusij, kultuvrrarádijn, fylkkasuohkanij ja kultuvrradepartementajn.
Aktisasjbarggo mij la Bååstede-prosæssa máhttá sjaddat buojkulvissan muodugasj ássjijda ålggolin Sábme. Uddni lip mij guoradallam dilen gånnå mij barggap gåvåv ja diedov makkir sáme kultuvrrahiståvrålasj dávvera ma gávnnuji ålggorijkan. Mij berustip sierraláhkáj seremonidja dávverijt dagu goabddájt, ja sihtap barggat åvddålijguovlluj vaj da máhtsaduvvi. Bååstede la álggo prosessas gånnå mij boahtteájge galggap háldadit ja åvddånbuktet iehtjama kultuvrrahiståvråv iehtjama premissa.