Loga dievasčoahkkinášši: Duohtavuohta ja soabadeapmi - Pilára 5: Njuolggadusaid implementeren
Meannuduvvon Plána- ja finánsalávdegottis.
Ovddasvástideaddji: Silje Karine Muotka
Mearrádus Sámedikki dievasčoahkkimis njukčamánu 7. beaivvi 2024
Sámedikki bajimuš mearkkašumit
Sámediggi doarju kommišuvnna árvvoštallama ahte váilevaš doibmiibidjan iešalddis dagaha hástalusa gustovaš politihka váikkuhussii. Jus mearriduvvon politihkka ii čuovvoluvvo, de lea dat govttohis liigehástalus sidjiide geaidda dat guoská.
Sámediggi doarju kommišuvnna árvvoštallama ahte dehálaš eaktu jos galgá sáhttit nannet njuolggadusaid implementerema, lea riekta ja buorre máhttu almmolaš hálddašeamis ja buot dásiid válddi geavaheamis. Seammás oaivvilda Sámediggi ahte berre leat rabasvuohta dasa ahte implementerenráiggiide sáhttet maiddái leat eará sivat go váilevaš máhttu, ja čujuha kommišuvnna kártemii mas daddjo ahte dáruiduhttima doaibmaminstarat, miellaguottut ja struktuvrrat leat jotkojuvvon.
Sámediggi doarju kommišuvnna doaibmabidjoevttohusaid. Sámediggi oaidná dattetge dárbbašlažžan evttohit eanet doaibmabijuid, eaige das leat fárus visot. Sámediggi evttoha doaibmabijuid mat gusket eiseválddiid ovddasvástádussii nannet daid rámmaid mat galget fuolahit álgoálbmogiid vuoigatvuođaid.
Kommišuvnna doaibmabidjoevttohus 5. oassái: Njuolggadusaid ollašuhttin
Doaibma 5.1
Oassin Stuoradikki hálddašeami bearráigeahččamis berre álggahuvvot čielggadeapmi das ahte leat go minoritehtapolitihkalaš suorggis váilevaš implementeremat mearrádusain.
Sámediggi doarju kommišuvnna oainnu ahte mearriduvvon politihka váilevaš čađaheapmi lea stuorra hástalus. Sámediggi guorrasa kommišuvnna ávžžuhussii ahte Stuorradiggi, oassin hálddašeami bearráigeahččamis, guorahallagoahtá váilevaš doibmiibidjama njuolggadusmearrádusain.
Sámediggi deattuha ahte dákkár geahčadeamis berre maiddái guorahallat sivaid dasa go eiseválddit eai leat implementeren lágaid, láhkaduođaštuvvon vuoigatvuođaid, mearrádusaid ja doaibmabijuid mat leat oaivvilduvvon fuolahit sámi álbmoga. Geahčadeamis ferte čielggadit makkár struktuvrralaš rievdadusat dárbbašuvvojit vai njuolggadusmearrádusat galget implementerejuvvot ja hehttet váilevaš implementerema boahtteáiggis. Geahčadeamis fertejit maid leat mielde mearrádusat gos fylkkain ja suohkaniin lea ovddasvástádus implementeremii.
Doaibma 5.2
Kommišuvdna ávžžuha eiseválddiid nannet oahpahusa sámiid, kvenaid ja vuovdesuopmelaččaid birra ja sin vuoigatvuođaid birra almmolaš bargiide.
Sámediggi doarju kommišuvnna doaibmabidjoevttohusa. Doaibmabidju lea deaŧalaš dasa ahte sámiin, kvenain ja vuovdesuopmelaččain galgá leat ovttadássásašvuohta go leat oktavuođas almmolaš hálddašeamis. Dát guoská buot váldedásiide.
Doaibma 5.3
Kommišuvdna ávžžuha universitehta- ja allaskuvlasuorggi fállat eanet studeanttaide oahpahusa álgoálbmogiid ja nationála minoritehtaid birra.
Sámediggi doarju dán ja oaidná ahte dát lea lunddolaš čuovvumuš das go almmolaš hálddašeamis váilu dárbbašlaš máhttu nugo kommišuvdna čujuha. Sámediggi deattuha ahte máhttu vuoigatvuođaid birra ferte leat oassin oahpahusas.
Sámedikki doaibmabidjoevttohus čuovvovačča vuolde. 5. oassi: Njuolggadusaid implementeren
Doaibma 5.4
ON álgoálbmotvuoigatvuođaid julggaštus (UNDRIP) implementerejuvvo norgga láhkii
Sámediggi čujuha dasa ahte ON álgoálbmotvuoigatvuođaid julggaštus dovddaha álbmotrievttálaš boaresvirot vuoigatvuođa, ja ahte dat bidjá unnimusstandárddaid máilmmi álgoálbmogiid seailumii, ja sin árvvolašvuhtii ja čálgui. Julggaštusa rievttálaš čadni sisdoallu dahká dárbbašlažžan Norgii čuovvulit julggaštusa aktiivvalaččat, nu go Kanáda ja Aotearoa (Ođđa Selánda) ja máŋga eará stáhta dahket. Sámediggi bivdá ráđđehusa ráhkadit doaibmaplána julggaštusa implementeremii Norgga láhkii.
Doaibma 5.5
Stuorradiggi álggaha proseassa čađahit čielggadeami Stuorradikki geatnegasvuođas konsulteret sámi beroštumiiguin.
Sámediggi bidjá vuođđun ahte Stuorradikkis lea konsultašuvdnageatnegasvuohta ja vuordá farggamusat viidáset konsultašuvdnaproseassa stuorradikki presideantagottiin movt dan galgá áimmahuššat.
Sámediggi čujuha ahte Stuorradiggemeannudeamis Prop 86 L 2020-2021 Rievdadusaid birra sámelágas je. (konsultašuvnnat) ovddidii suohkan- ja hálddašanlávdegoddi mearkkašumi Stuorradikki geatnegasvuođa birra konsulteret Innst 620 L (2020-2021), kapihtal 3.2.
Sámediggi doarju muđui Sámediggeráđi árvalusa.