1 Bakgrunn
Ovttasráđiid Sámedikkiin nammadii ráđđehus sámi giellalávdegotti 2014:s. Lávdegoddi bargun lei čilget sámegielaid gustovaš ortnegiid, doaibmabijuid ja njuolggadusaid, ja árvvoštallat movt daid sáhttá heivehit almmolaš sektora dálá organiseremii ja sihkkarastit doaibmi ja dásseárvosaš almmolaš bálvalusaid sámegillii.
Sámi giellalávdegoddi buvttii čilgehusa. Oasseraporta suohkaniid geatnegasvuođaid ja struktuvrra birra sámegielaid hárrái ovdanbuktojuvvui guovvamánu 15. beaivvi 2016:s, ja lávdegoddi ovdanbuvttii iežas loahpalaš čielggadeami NAČ 2016: 18 Váibmogiella golggotmánu 10. beaivvi seamma jagi.
Sámedikki dievasčoahkkin lea maŋit áiggis gieđahallan ášši ođđa giellaguovllu birra áššis 52/17 2017.s ja áššis 53/18 2018:s. Sámedikki vuolggasadji daid dievasčoahkkináššiid gieđahallamis lea leamaš ahte sámelága ođasmahttin galgá nannet sámi álbmoga giellavuoigatvuođaid. Sámediggi lea áŋgiruššan oažžut sadjái ođđa ortnegiid mat differesierejit hálddašanguovllu gielddaid, maid vuođđun eanet lea ahte iešguhtege gielddaid gielladilli lea iešguđetlágan.
Sámediggi lea maiddái ieš ráhkadan sierra giellastrategiija Váibmogiela doaibmabijuid čuovvoleami várás – Giellalokten. Dat mearriduvvui 2018:s. Sámediggi lea dán strategiijas earret váldán ovdan dárbbu ođasmahttit otná váidinortnega sámelágas ja sámi giellaáittardeaddji ja giellaresursaguovddážiid ásaheami daid iešguhtege giellaguovlluide. Dán birra lea digaštallojuvvon álgo konsultašuvnnain. Sámi giellaáittardeaddji, giellaresursaguovddážat ja sámelága váiddaortnet eai leat leamaš oassi sámelága ođasmahttimis, ja daid birra ii muitaluvvo danne láhkaproposišuvnnas.
Sámedikkis leat leamaš stuora vuordámušat Váibmogiela čuovvolanbargui, ja lea dan rájes go raporta ovdanbuktojuvvui leamaš láidesteaddjit hoahpuhit barggu ođasmahttit lágaid mat guoskkahit sámegielaid geavaheami rievtti. Sámediggi háliidii álgovuolggalaččat ollislaš Váibmogiellačuovvoleami, gos evttohuvvon láhkarievdadusat justiisa, dearvvašvuođa, oahpahusa ja giela ektui gieđahallojuvvojit ovttas. Dát dađi bahábut ii leat leamaš vejolaš. Hástalusat koordineremiin iešguđetge departemeanttain lea dagahan ahte Gieldda- ja guovlodepartemeanta lea válljen ráhkadit evttohusa sámelága 3. kapihttala ođasmahttimii. Sámelága 3. kapihttala ođasmahttin lea aŋkke leamaš dehálaš oažžun dihte sadjái ođđa differensierenortnega hálddašanguovllu gielddaide.
Konsultašuvnnat sámelága 3. kapihttala ođasmahttima birra álggahuvvo 2019:s. Sámedikkis ja ráđđehusas leat dađistaga leamaš máŋga konsultašuvnna sámelága 3. kapihttala ođasmahttinbarggu oktavuođas.