– Dan julggaštussii mii sáhttit guorrasit. Namalassii dasa ahte mii luossaálgoálbmogin ain hálddašit ja eallit ovttas luosain ja čáziiguin, ja ahte lea min ovddasvástádus bisuhit iežamet oktavuođa lussii ja daid eallinbirrasiidda, dadjá sámediggepresideanta Silje Karine Muotka (NSR).
Jagis 2022 deaivvadedje luossaálgoálbmogat vuosttaš geardde Vancouveris, Kanadas. Dán čavčča, čakčamánu 30. beaivvis golggotmánu 1. beaivái, lágiduvvui nubbi čoahkkaneapmi parlameantavisttis Kárášjogas, gosa ledje boahtán olbmot Sámis, USA:s ja Kanádas. Čoahkkanemiid ulbmil lea leamaš čohkket davveguovlluid álgoálbmogiid vai sii besset juogadit máhtuset luosa birra ja digaštallat čovdosiid álgoálbmotvuđot luossahálddašeapmái.
Kárášjogajulggaštus (The Indigenous Salmon Peoples Declaration) lea historjjálaš, go lea vuosttaš álgoálbmotjulggaštus luosa birra. Parlameanttat, organisašuvnnat, ásahusat ja ovttaskas olbmot sáhttet guorrasit julggaštussii, ja dan sáhttá atnit riikkaidgaskasaš, nationála, guvllolaš dahje báikkálaš dásis.
Juovlamánu dievasčoahkkimis mearrida Sámediggi, álbmotválljen orgánan, guorrasa go šiehtadussii.
– Eai leat dušše sápmelaččat geat leat fuolas luossanáli dili dihte davveguovlluin. Álgoálbmogat leat hui fuolas. Luossa lea nohkame. Dan dovdat erenoamážit dáppe Sámis go leat gidden bivddu jogain ja go lea unnán luossa. Lea hui váttis dilli. Luossa lea dehálaš álgoálbmogiidda, ja dat lea nu mávssolaš oassi min servodagain. Danne mii fertet iežamet máhtuin leat oassin luosa hálddašeamis ja gáhttemis. Dan mii leat dahkan duháhiid jagiid, ja dan fertet ain beassat dahkat, dadjá Muotka.
Julggaštus fuomášuhttá ahte dál lea ágga fuolastuvvat. Dá leat oasit julggaštusas:
- Mii julggaštit ahte dálkkádatroasu ja dálkkádatrievdamiid dagahan huššafáktoriid ja industriijalaš ja gávppálaš doaimmaid váikkuhusaid, ferte dustet jierpmálaš ja ollislaš plánaiguin luosa ealáskahttima várás, maidda leat mearkkašahtti resurssat ja maid jođihit luossaálgoálbmogat
- Mii julggaštit ahte álgoálbmogiid autoritehta, stivrenvuogit, jurisdikšuvdna ja máhttovuogádagat dohkkehuvvojit, váldojuvvojit vuhtii ja bisuhuvvojit. Mii deattuhit ahte álgoálbmogat ja álgoálbmogiid máhttu galgá leat buot luossahálddašeami vuođđun.
Sámediggi ja Sámiráđđi dat lágidedje luossaálgoálbmotčoahkkaneami Kárášjogas, ja julggaštus doarju Sámedikki jotkkolaš áŋgiruššama álgoálbmotjođiheami ovddideami ovdii luossačázádagaid hálddašeamis ja máhttobuvttadeamis.
– Mii oaivvildit ahte Kárášjogajulggaštus lea dehálaš strategalaš lávki, go dat hábme dehálaš prinsihpaid álgoálbmotvuđot luossahálddašeapmái. Julggaštus sáhttá leat dehálaš reaidu organisašuvdnii North Atlantic Salmon Conservation Organization (NASCO), loahpaha Muotka.
Dá lea liŋka julggaštussii:
Dokument 24/34447 - 2nd International Gathering of Indigenous Salmon Peoples 2024 - Sametinget