Duohtavuohta ja soabadeapmi – Váidudeaddji doaibmabijutFuomášuhttit ahte dán listtus leat dušše dat doaibmabijut mat leat čuoggáiguin merkejuvvon 26. kapihttalis – Raportta Sannhet og forsoning (Duohtavuohta ja soabadeapmi) doaibmabijut. Loga olles raportta dás Pilára 1: Máhttu ja gaskkusteapmi Kommišuvdna evttoha ásahit nationála gelbbolašvuođaguovddáža dáruiduhttinpolitihka ja vearrivuođa birra, mii ovddasvástida dutkama, dokumentašuvnna, gaskkusteami ja soabadanbarggu. Kommišuvdna evttoha nannet diehtojuohkima dáruiduhttinpolitihka ja dan váikkuhusaid birra vuođđoskuvlla, joatkkaskuvlla ja allaskuvllaid ja universitehtaid oahpahusas. Kommišuvdna ávžžuha eiseválddiid ja relevánta ásahusaid gozihit proseassaid ja ovdánahttit doaibmabijuid daid gávdnosiid vuođul maid maiddái eará kommišuvnnat Davviriikkain gávnnahit boahttevaš jagiid. Pilára 2: Giella Kommišuvdna evttoha nationálalaččat áŋgiruššat čađamanni kvena- ja sámegiel giellaoahpahusa ovdii mánáidgárddi rájes gitta rávisolbmuid oahpahussii. Kommišuvdna evttoha ulbmillaččat áŋgiruššat kvena- ja sámegiela ovdii ja daid oainnusmahttima ovdii almmolašvuođas. Kommišuvdna evttoha davviriikkalaš vuolggaheami rádjerasttideaddji ovttasbarggu nannema váste giela, giellaoahpahusa, oahpponeavvobuvttadeami ja giellarevitaliserema birra. Kommišuvdna evttoha ráhkadit doaibmaplána kvenagiela váste vai giellageavaheaddjit lassánit, vai kvenagiella sáhttá áiggi mielde loktejuvvot nuppi oasis goalmmát oassái minoritehtagiellasoahpamušas. Kommišuvdna čujuha NAČ:i 2016: Váibmogiella, ja evttoha ráhkadit bajitdási strategiija vai bajásšaddama ja oahpahusa, dearvvašvuođa ja fuolahusa ja hálddašeami ja justiisa surggiin olahuvvo gielalaš dásseárvu mii lea heivehuvvon sámegielaide. Pilára 3: Kultuvra Kommišuvdna evttoha viiddis, guhkesáiggi nationála áŋgiruššama sámi, kvena/norggasuopmelaš ja vuovdesuopmelaš kultuvrra ovdii soabahanbarggu oassin. Kommišuvdna evttoha nannet sámi, kvena ja vuovdesuopmelaš kulturealáhusaid ja -ásahusaid ekonomalaš rámmaid. Kommišuvdna ávžžuha nationála ásahusaid ásahit lagat ovttasbarggu sámi, kvena ja vuovdesuopmelaš ásahusaiguin, ja veahkehit oainnusmahttit, áimmahuššat ja gaskkustit sámi, kvena/norggasuopmelaš ja vuovdesuopmelaš kultuvrra. Kommišuvdna evttoha nannet rádjerasttideaddji ovttasbarggu sámi, kvena ja vuovdesuopmelaš kultuvrra hárrái. Pilára 4: Riidduid eastadeapmi Kommišuvdna doarju Cealkinfriddjavuođakommišuvnna (NOU 2022: 9) doaibmabidjoevttohusaid eastadan dihtii vaši ja vealaheami eamiálbmogiid ja minoritehtaid vuostá. Galggašii čielggaduvvot bistevaš ráđđeaddi orgána ráđđehussii áššiin mat gusket nationála minoritehtaide, dás maiddái mielmearridanvugiid birra. Kommišuvdna ávžžuha álbmotrievtti vuođul kártet oamastan- ja geavahanvuoigatvuođaid guovlluin olggobealde Finnmárkku. Dat ferte fátmmastit boazoguohtunvuoigatvuođaid olggobealde dálá orohagaid ja nationála minoritehtaid geavahanvuoigatvuođaid oamasteami ja dološ áiggi rájes geavaheami vuođul. Kommišuvdna čujuha NOU:i 2007: 13 Den nye sameretten ja NOU:i 2008: 5 Retten til fiske i havet utenfor Finnmark ja ávžžuha ahte dáid čielggademiid evttohusat čuovvuluvvojit. Kommišuvdna evttoha ollislaččat geahčadit boazodoalu areáladili ja mearkkašumi sámi kultuvrii. Pilára 5: Njuolggadusaid implementeren Oassin Stuoradikki hálddašeami bearráigeahččamis galggašii geahčadišgoahtit mearrádusaid váilevaš implementeremis minoritehtapolitihkalaš suorggis. Kommišuvdna ávžžuha eiseválddiid nannet oahpahusa sámiid, kvenaid ja vuovdesuopmelaččaid ja sin vuoigatvuođaid birra almmolaš bargiide. Kommišuvdna ávžžuha universitehta- ja allaskuvlasuorggi fállat eanet studeanttaide oahpahusa eamiálbmogiid ja nationála minoritehtaid birra. Almmuhuvvon 28.06.2023 12.38 Maŋemusat rievdaduvvon 02.11.2023 12.10