Elisabeth Erke Ørjan Marakatt Bertelsen

Sámediggi oaidná ahte seksuálalaš illasteapmi digitálalaččat lea duođalaš servodatváttisvuohta mii čuohcá midjiide buohkaide. Min mánáid ja nuoraid searvan digitála arenaide lassána. Dat arena lea sihke oahppanarena ja oassin mánáid- ja nuoraidkultuvrras.

Seammás čájehit logut ahte eambbo ja eambbo mánát ja nuorat gillájit seksuálalaš illastemiid interneahtas. Ođđa nationála dutkan maid Nasjonal kunnskapssenter for vold og traumatisk stress lea almmuhan, čájeha ahte govvavuđot seksuálalaš illasteapmi sáhttá vahágahttit liikká ollu go fysalaš seksuálalaš illasteapmi. Post-traumáhtalaš streassagillámuš, lossamiella, áŧestus ja konsentrašuvdnaváttut leat váikkuhusat maid birra lea dieđihuvvon.

Dasa lassin sáhttet digitála illastemiid gillájeaddjit ieža vásihit sivahallojuvvot daid geažil. Dat sáhttá dagahit ahte gillájeaddjit heahpanit ja dovdet iežaset sivalažžan. Digitálalaš seksuálalaš illasteapmi ii leat goassege gillájeaddji sivva, dat ovddasvástádus gullá álo illasteaddjái.

Dán suorggi dálá dutkamušain eai leat erenoamáš dieđut sámi mánáid ja nuoraid veahkkefálaldaga viidodagas ja das movt sii vásihit daid. Go Sámediggi lea gulahallan Ráđđehusain, de lea bivdán ahte digitálalaš veahkaválddálašvuohta sámi servodagain eambbo dutkojuvvošii. Dan mii čuovvulit dárkileappot ovddasvástideaddji eiseválddiiguin.

Dat maid mii buohkat sáhttit dahkat, ovttaskas olmmožin ja servodahkan, lea ahte mii buoridit iežamet diđolašvuođa digitálalaš seksuálalaš illastemiid birra. Váhnemin, oahpaheaddjin ja astoáiggejođiheaddjin mii fertet eambbo gozihit mánáid searvama digitála arenai. Mánát ja nuorat fertejit diehtit ahte lea oadjebas midjiide muitalit maid sii vásihit neahtas. Rávisolmmožin mii fertet diehtit geainna sáhttit váldit oktavuođa. Politiija neahttajoavkkut, oahpaheaddjit ja dearvvašvuođabuohccidivššárat sáhttet min rávvet dakkár áššiin.

Loahpas mii fertet dovddastit ahte mis, sámi servodagain, lea geatnegasvuohta háhkat dieđuid dán birra ja leat diđolaččat iežamet miellaguottuid dáfus. Eat mii sáhte dohkkehit ahte jávohisvuođa seavdnjadas čiehká dáid áššiid. Rabasvuohta lea okta čovdosiin buotlágan veahkaválddálašvuođa eastadeapmái. 

Sámediggepresideanta Silje Karine Muotka muittuha ahte juohke mánáidillastangova duohken lea gillájeaddji. Dan dihte lea dákkár govaid juogadeapmi nu duođalaš.

Muitot dan go mii dáistalit seksuálalaš veahkaválddálašvuođa vuostá.