Lean hui ilus go beasan leat odne dáppe rahpamin dán prošeavtta, mii lea boađus dan buori ovttasbarggus gaskal Sámedikki, Romssa ja Finnmárkku fylkkasuohkana ja Omasvuona suohkana. Dán báikki galbemiin mii háliidit gaskkustit dan maid márkangávppašeapmi ja lestadianisma leat mearkkašan davviguovlluid olbmuide.
Go mii dás čuččodit, de orru dát báiki jaskat ja ráfálaš. Muhto jus mii geahččat eatnamii, de oaidnit ollu luottaid eanadagas. Luottat čájehit máŋggaid čuđiid jagiid áigge márkangávppašeami. Nállavuohpi márkanbáiki lei dehálaš deaivvadanbáiki davvikalohta olbmuide ja kultuvrraide. Márkanbáikkis deaivvadedje boazosámit, mearrasámit, dáččat, kvenat ja earát. Olbmot lonohalle gálvvuid ja bálvalusaid, ja verddevuođat ilbme. Máŋggas leat maiddái gávdnan beallelaččaid dáppe.
Ivgobađa gávppašeapmi namuhuvvo juo 1500-logu čálalaš gálduin, ja das sáhttet leat ruohttasat gitta gaskaáiggis. Márkanat leat jáhkkimis álggahuvvon dalle go vearrogáibideaddjit gáibidedje vearu mearrasámiin, ja maid vižže dihto áiggiid jagis. 1800-logus ledje Ivgobađa márkanat šaddan dehálaš márkanbáikin maiddái kvenaide.
Ivgobađa márkanat doibme maiddái lestadianismma geaidnun Davvi-Romsii. Lestadiánalaš lihkadus lávddai dáppe viidáseappo Davvi-Norgga gilážiidda. Lestadius anii sámegiela ja sámi kultuvrra positiivvalažžan. – mii lei veahkkin seailluheamen giela garra assimilerenpolitihka áigge.
Márkanbáikki lassin leat mii galben guokte eará báikki; Sámi máinnasbáikki, Jiehtanasa, ja kvena Hottigårdena.
Jiehtanas lea stuorra bákti Gáivuona suohkanis. Máidnasis muitaluvvo ahte soagŋomátkkis Jiehtanas borjjastii Ivgovutnii. Go gorgŋii várregilgga bajás, de su deive beaivesuotnjarat ja son šattai geađgin. Dát máinnas gullá riddoguovllu girjás máinnastanárbevirrui. Diekkár máidnasat leat dehálaš kulturárbi ja das oaidnit sámiid máilmmigova ovdal risttalašvuođa.
Hottigårdenis sáhttá lohkat Davvi-Romssa kvenaid historjjá birra. Mu mielas lea vuogas ahte dán prošeavttas čájehit sihke sámi ja kvenaid kulturárbbi. Háliidan giitit buori ovttasbarggus, sihke fylkkasuohkaniin ja Omasvuona suohkaniin. Sávan ahte dát buktá ilu olbmuide, ja maiddái lokte máhtu min historjjás.