Sámi álbmotbeaivi ja sámi demokratiija

Kronihkka Sámedikki dievasčoahkkinjođiheaddji Tom Sottinen (Bargiidbellodat) bokte.

Guovvamánu 6. beaivi lea sámi álbmotbeaivi, ja dat lea buot sámiid ávvobeaivi Norgga, Ruoŧa, Suoma ja Ruošša bealde, sámi vuosttaš riikačoahkkima muitun mii dollojuvvui Troanddimis 1917. Álbmotbeaivi lea deaŧalaš beaivi sámi álbmogii. Dát beaivi veahkeha min nannet min oktiigullevašvuođa ja identitehta, ja mii ávvudat min kultuvrra ja min leahkima. Guovvamánu 6. beaivi lea almmolaš leavgabeaivi Norggas, ja mii illudat oaidnit sámi leavgga libardeamen miehtá riikka dán beaivvi.

Dán beaivvi lea maiddái erenoamáš vejolašvuohta jurddašallat sámi demokratiija birra, mii lea nuorra demokratiija. Mii leat sámi álbmotstivra mas dievasčoahkkin lea min bajimuš orgána. Mii leat sámiid oktasaš jietna olles servodagas ja mii bargat áššiiguin mat gusket midjiide. Sámedikki áirrasin válljen lea gudni ja stuorra ovddasvástádus, mii geatnegahttá. Dán rollas ovddastat daid olbmuid, geat du leat válljen, prográmma ja politihka vuođul, maid jáhkát lea buoremus sámi servodahkii.

Áiggis áigái lea demokratiija hástaluvvon ja sáhttá leat rašši jos eat goze. Maŋimuš ovdamearkan leat USA presideantaválggat, goas fámut servodagas vigge heađuštit demokráhtalaš proseassaid ja válgga maid olbmot leat dahkan. Demokratiija ii sáhte atnit ieš alddis čielga áššin, dat gáibida mis buohkain viššalis áŋgiruššama.

Čakčat válljejuvvojit ođđa áirasat Sámediggái. Jos don háliidat jienastit válggain, de fertet leat mielde Sámedikki jienastuslogus. Jienastuslohkui registreren gáibida dus árjjalaš doaimma, ja dat lea eaktodáhtolaš ortnet mii guoská dušše válggaide – dat ii leat sámi registtar mii čájeha man ollu sámit leat Norggas.

1989:s, vuosttaš sámediggeválggain, ledje registrerejuvvon 5505 olbmo jienastuslogus. Maŋimuš almmolaš lohkamis 2019:s, lei jienastuslohku sturron ja das ledje 18.103 olbmo. Jáhkkimis jienastuslohku ain stuorru ja ahte dán rádjai leat 19.000 olbmo dieđihan iežaset jienastuslohkui. Dat lea movttiidahtti ovdáneapmi, mii addá jienastuslohkui dieđihuvvon olbmuide vejolašvuođaid váikkuhit háltti ja politihka mii fievrriduvvo Sámedikkis.

Gonagas Olav rabai vuosttamuš Sámedikki Norggas badjel 30 jagi dás ovdal. Čakčat galgá ovccát Sámediggi vuođđuduvvot. Vuođđudeapmi lea ávvobeaivi seamma dásis go sámi álbmotbeaivvi ávvudeapmi. Sámedikki dievasčoahkkinsála Kárášjogas devdo dievva gávttehas ovddasteddjiiguin miehtá Sámi allaáiggálaš ávvudeapmái. Ovdal dán áiggi bivdit mii sámiid miehtá riika searvat boahtteáiggi sámepolitihka hábmemii iežaset jienastuslohkui čáliheami bokte, skovi dasa gávnnat Sámedikki neahttasiidduin - dahje ieža dieđihit sámi álbmoga bálvalussii politihkalaš arenas.

Sámi álbmotbeaivi lea min álbmoga ja kultuvrra ávvudeapmi. Mii muitit sin geat leat gállán bálgáid ovdal min, ja giitit dan optimismmas ja roahkkatvuođas mii Sámis lea barggus min álbmogii luotta geahpuheamis.

Ollu lihkku sámi álbmotbeivviin!