Ohcamat meannuduvvojit dađistaga go bohtet ja ovdal golbma mánu leat gollan.

Ohccit fertejit logget sisa ID-porten bokte.

Ohcanskovvi (gáibida sisaloggema)

Vuoruheamit 2025:s

• Mánáidgárddit mat heivehit sámegieloahpahusa sámi mánáide.

Gii sáhttá ohcat

• Mánáidgárddit mat háliidit addit/addet sámegieloahpahusa sámi mánáide.
• Sámi mánáidgárddit ja sámi ossodagat dárogielat mánáidgárddiin sáhttet ohcat doarjaga jus: Mánná sámi mánáidgárddis/ossodagas oažžu sámegieloahpahusa eará sámegielain go dat mii lea mánáidgárddi/ossodaga váldogiella.
• Fitnodagat, ásahusat ja organisašuvnnat mat ožžot doarjaga galget leat registrerejuvvon Norgga Ovttadatregistarii.

Meroštallannjuolggadusat

• Jahkásaččat sáhttá addojuvvot gitta 65 000 ru doarjja sámegieloahpahussii juohke ossodahkii mánáidgárddiin.
• Doarjja sámegieloahpahussii galgá geavahuvvot organiseret doaimmaid mat ovddidit ja nannejit sámi giela ja kultuvrra.
  • Bálká sámegielat bargiide.
  • Bálká resursaolbmuide.
  • Oastit geavahusmateriála ja pedagogalaš materiála maid dárbbaša plánejuvvon doaibmabijuide nannen dihte sámi giela ja kultuvrra.
  • Ii addojuvvo doarjja čuovvovaččaide: bajásdoallamii, spesifiserekeahtes goluide, ja goluid čadnon doaimma beaivválaš doibmii, sosiála goluide, investeremiidda ja čielga lonuhemiide. Earret sámi mánáidgárdefálaldaga ásaheapmái čadnon investeremiidda.

Dán ortnega njuolggadusat

1 Doarjjaortnega mihttomearri ja vuoruheamit

1.1 Doarjjaortnega mihttomearri

• Mánáidgárddit oahpahit sámegiela sámi mánáide.

1.2 Vuoruheamit

• Mánáidgárddit mat heivehit sámegieloahpahusa sámi mánáide.

1.3 Ulbmilolahusa eavttut

• Mánáid lohku geat leat ožžon sámegieloahpahusa mánáidgárddis.
• Sámegielat bargiid dahje resurssaid lohku geain lea sámi kulturgelbbolašvuohta.

2 Ohcama hápmi ja sisdoallu

2.1 Doarjjaoažžu / Gii sáhttá ohcat

• Mánáidgárddit mat háliidit addit/addet sámegieloahpahusa sámi mánáide.
• Sámi mánáidgárddit ja sámi ossodagat dárogielat mánáidgárddiin sáhttet ohcat doarjaga jus: Mánná sámi mánáidgárddis/ossodagas oažžu sámegieloahpahusa eará sámegielain go dat mii lea mánáidgárddi/ossodaga váldogiella.
• Fitnodagat, ásahusat ja organisašuvnnat mat ožžot doarjaga galget leat registrerejuvvon Norgga Ovttadatregistarii.

2.2 Ohcanáigemearri

• Sámediggeráđđi mearrida ohcanáigemeari.
• Ohcamat mat leat sáddejuvvon maŋŋil dán dáhtona eai realitehtameannuduvvo.

2.3 Gáibádusat ohcamii

• Ohcan galgá sáddejuvvot Sámedikki doarjjaportála bokte.
• Ohcamat mat eai deavdde ohcaneavttuid, hilgojuvvojit.
• Mánáidgárddis ferte ohcat sierra sámegielat resursaolbmo gii bárga sámigielain mánáiguin.
• Ohcamusas galgá leat plána mo mánáidgárdi gálga bargat sámegielain.
• Ohcan galgá leat Sámedikki doarjjaortnega vuoruhemiid siskkobealde.
• Ohcamis galgá čilget movt guoddevašvuohta/birgejupmi lea vuhtiiváldojuvvon prošeavttas.
• Sus guhte vuolláičállá ohcama, ferte leat fápmudus geatnegahttit fitnodaga/ásahusa.
• Ohcci lea geatnegahtton addit buot dieđuid mat leat dárbbašlaččat ohcama meannudeapmái.

3 Ohcamiid meannudeapmi

3.1 Ohcamiid meannudeapmi

Sámedikkis lea váldi ieš árvvoštallat ohcama relevánssa doarjjaortnega eavttuid ja vuoruhemiid ektui, ja eará relevánta áššiid ektui. Sámediggi árvvoštallá prošeavtta čuovvovaččat:

• Ohcamat árvvoštallojuvvojit doarjjaortnega mihttomeari ja vuoruhemiid vuođul.
• Ohcamat árvvoštallojuvvojit guoddevašvuođa, ekonomalaš, márkanlaš, teknihkalaš, servodatlaš, ehtalaš, fágalaš sisdoalu, ámmátčehppodaga ja kvalitehta, ja eará guoskevaš beliid vuođul. Earret eará árvvoštallojuvvo lea go prošeakta geavatlaččat čađahahtti.
• Sámediggi deattuha erenomážit dásseárvo- ja máŋggabealatvuođaperspektiivva áššemeannudettiin.

Ohcama meannudeami oktavuođas sáhttá Sámediggi:

• Sámediggi viežžá kredihttadieđuid ohcci birra.
• Váilevaš raporteremat ja gárvvisteami maŋŋoneamit ovddeš doarjjaáššiin sáhttet váikkuhit ohcama meannudeapmái.
• Sámediggi váldá várašumi das ahte prošeavtta ohcansubmi ja viidodat sáhttá muddejuvvot oassin doarjjaruđaid ollislaš rámma árvvoštallamis.

3.2 Biehttaleapmi

Doarjjaortnegis eai leat rievttálaš vuođut. Ohccis ii leat riekti oažžut doarjaga vaikko devdet buot eavttuid oažžut doarjaga. Doarjjaohcama sáhttá maid biehttalit jus:

• Ohcan ii deavdde ortnega juolludaneavttuid, iige čuovo ortnega vuoruhemiid ja/dahje mihttomeari.
• Giella pláná ii leat mieldusin ohcamusas
• Mánáidgárddis ii leat sámegielat bargi sámi mánáide mánáidgárddis
• Ohcan ii sáhte vuoruhuvvot Sámedikki ekonomalaš rámmaid siskkobealde.
• Ohcamis váilot dieđut mat gáibiduvvojit.
• Ovddeš juolludusain eai leat eavttut čuvvojuvvon, nappo ahte ohcci ii leat sádden raporttaid dahje ahte lea sádden váilevaš raporttaid.

3.3 Meannudanáigi

• Doarjjaortnegat main lea rabas ohcanáigemearri meannuduvvojit dađistaga ja golmma mánu sisa dan rájes go ohcan lea joavdan.
• Sámediggi sáhttá bivdit eanet duođaštusaid dahje dieđuid jus lea dárbu.

3.4 Mearrádus ja dohkkeheapmi

• Doarjjaoažžu galgá ovdal go leat gollan 3 vahku doarjjareivve dáhtona rájes dohkkehit doarjjaeavttuid Sámedikki doarjjaportálas. Jus ii dohkket eavttuid, de sáhttá doarjja sihkkojuvvot duođi eanet dieđitkeahttá.
• Sus guhte vuolláičállá doarjjaeavttuid, ferte leat fápmudus geatnegahttit fitnodaga/ásahusa.

3.5 Eavttut doarjjaožžui

• Doarjjaoažžu galgá almmuhit ahte Sámediggi lea dorjon prošeavtta/doaibmabiju.
• Seamma prošeakta/doaibmabidju ii sáhte oažžut doarjaga máŋgga doarjjaortnega bokte Sámedikkis.
• Maŋŋá doarjjamearrádusa ii addojuvvo eanet doarjja seamma prošektii/doibmii.
• Doarjja galgá adnot daid ulbmiliid ja eavttuid mielde mat doarjjareivves bohtet ovdan.
• Doarjjavuođu ii sáhte rievdadit ovdalgo lea čálalaččat dieđihan Sámediggái ja ožžon dan dohkkehuvvot.
• Vejolaš ovttasbargoguoimmit galget dovdat doarjjaeavttuid.

3.6 Gárvvistanáigemearri

• Gárvvistanáigemearri lea jagi maŋŋel doarjjareivve beaivádeami.
• Earenoamáš ákkaid vuođul sáhttá doarjjaoažžu čálalaččat ohcat guhkidit prošeavtta/doaibmabiju gárvvistanáigemeari, gitta ovtta jahkái. Ohcan galgá vuođustuvvot.

3.7 Rievdadusat doarjjaeavttuin

• Doarjjaoažžu ii sáhte čađahit mearkkašahtti rievdadusaid guoskevaš prošeavttas dahje doaimmas ovdalgo lea čálalaččat dieđihan Sámediggái ja ožžon Sámedikki čálalaš dohkkeheami. Dohkkehuvvon ruhtadanplána ja investerenplána rievdadusat lohkkojuvvojit álo stuorábuš rievdadussan.

3.8 Máksineavttut

• Go mearrádus lea dohkkehuvvon, de sáhttá doarjjavuostáiváldi bivdit 75% juolluduvvon doarjagis máksojuvvot.
• Go prošeakta lea loahpahuvvon ja Sámediggi lea dohkkehan raporta ja rehketdoalu máksojuvvo 25% doarjagis.
• Jos ohcci lea ožžon doarjaga Sámedikkis ja rihkku doarjjaeavttuid, de sáhttet máksimat bissehuvvot dassážiigo ohcci fas čuovvu eavttuid.

4 Meroštallannjuolggadusat, definišuvnnat ja EEO-njuolggadusat

4.1 Meroštallannjuolggadusat

• Jahkásaččat sáhttá addojuvvot gitta 65 000 ru doarjja sámegieloahpahussii juohke ossodahkii mánáidgárddiin.
• Doarjja sámegieloahpahussii galgá geavahuvvot organiseret doaimmaid mat ovddidit ja nannejit sámi giela ja kultuvrra.
  • Bálká sámegielat bargiide.
  • Bálká resursaolbmuide.
  • Oastit geavahusmateriála ja pedagogalaš materiála maid dárbbaša plánejuvvon doaibmabijuide nannen dihte sámi giela ja kultuvrra.
  • Ii addojuvvo doarjja čuovvovaččaide: bajásdoallamii, spesifiserekeahtes goluide, ja goluid čadnon doaimma beaivválaš doibmii, sosiála goluide, investeremiidda ja čielga lonuhemiide. Earret sámi mánáidgárdefálaldaga ásaheapmái čadnon investeremiidda.

4.2 Definišuvnnat

• Sámi giellaoahpahus lea sámegieloahpahus ovtta mánnái, dahje unnit mánnájovkui. Dain mánáidgárddiin lea ii leat álohii sámegielat gelbbolašvuohta bargiidveagas, muhto mánáidgárdi viežžá sámegielat bargi bargui gii sáhttá čađahit sámegieloahpahusa
• Sámegielat resuršaolmmoš lea sámegielat olmmoš gii pláne ja čađaha sámegieloahpahusdoaimma sámi mánáide.
• Doaibmagollun lohkkojuvvojit: rehketdoallo- ja revišuvdnabálkkát, reantogolut, divadat, eará finánsagolut, vearro- ja divatgolut, elrávdnji, vistegolut, dáhkádusat, penšuvdnagolut, sosiálagolut, eará bargiidgolut, stivrabálkkát, stivragolut, fitnodatčoahkkin- ja váldočoahkkingolut, árvovuolideamit ja -njeaidimat.
• Sosiálagollun lohkkojuvvojit: bargiid skeaŋkkat, bargiid kurssat, friija kantiidna ja eará sullasaš ovddut.
• Investeremiin oaivvilduvvo opmodat mii lea bistevaš go das vurdojuvvo 3 jagi geavahanáigi ja ahte gollohaddi lea 15 000 ru dahje eanet earret momssa (sidjiide geat leat momsageatnegahttojuvvon).

4.3 EEO-njuolggadusat

• Sámedikki doarjjaortnegat fertejit leat EEO-šiehtadusa stáhtadoarjjanjuolggadusaid rámmaid siskkobealde. EEO-šiehtadusa mearrádusat almmolaš doarjagiid juolludeami birra gusket Sámediggái seamma láhkai go stáhta-, gieldda- ja fylkkahálddašeapmái.
• Doarjja juolluduvvo EEO-šiehtadusa njuolggadusaid vuođul binnánaš doarjagiid birra. Njuolggadusat binnánaš doarjagiid birra čuvvot skábmamánu 14. b. 2008 láhkaásahusa nr 1213. Dáid njuolggadusaid mielde ii sáhte doarjjaoažžu vuostáiváldit eanet go oktiibuot 200 000 euro binnánaš doarjaga 3 jagi rehketdoallojagi áigodagas.
• Ovdalgo doarjja máksojuvvo, de ferte doarjjaoažžu duođaštit Sámediggái ahte ii leat máksinjagi dahje guovtti ovddit jagi ožžon binnánaš doarjaga eará sajis mii oktiibuot Sámedikki doarjagiin gaskamearálaččat lea eanet go 600 000 norgga ruvnnu. Vejolaš ođđa almmolaš doarjjaohcamiid oktavuođas (beroškeahttá gos oažžu doarjaga) lea doarjjaoažžus geatnegasvuohta dieđihit dán doarjaga birra. Dieđihangeasku gusto 3 rehketdoallojagi fálaldatáiggi rájes.
• ESA sáhttá geatnegahttit Sámedikki gáibidit doarjaga ruovttoluotta doarjjaoažžus jos doarjja ii leat addojuvvon njuolggadusaid mielde dahje jos doarjjaoažžu ii geavat doarjaga dan ulbmilii masa lea addojuvvon.

5 Raporteren

5.1 Ulbmilolahusa raporteren

• Doarjjaoažžu raportere ulbmilolahusa eavttuid olis.
  • Galle sámi máná leat ožžon sámegieloahpahusa.
  • Galle bargi leat ovdánahttán máhtuset sámi árbevirolaš bargguid birra.
  • Mánáidgárdi dovdá raportta Gievrras giellamodeallat (2022)
• Buot raporterema dahká Sámedikki doarjjaportálas.

5.2 Rehketdoalu raporteren

• Rehketdoalu rapporteren galgá dahkkot Sámedikki doarjjaportála bokte.
• Rehketdoallu ruđaid geavaheamis galgá čájehit ollislaš goluid ja dietnasa. Dasa gullet prošeavtta/ doaibmabiju eará vejolaš doarjagat ja dietnasat. Rehketdollui galgá váldit mielde dušše dakkár goluid ja dietnasiid mat njuolga leat čadnojuvvon prošeavtta/doaibmabiju čađaheapmái.
• Dalle go lea dohkkehuvvon gollomeroštus, galgá rehketdoallu leat bardojuvvon nu ahte dan sáhttá buohtastahttit gollomeroštusain. Stuorra spiehkastagaid dohkkehuvvon gollomeroštusa ja rehketdoalu gaskka galgá kommenteret.
• Jos loahpalaš golut prošeavtta/doaibmabiju rehketdoalus leat unnit go dohkkehuvvon gollomeroštus mii boahtá ovdan mearrádusas, de unnida Sámediggi doarjaga vásttolaččat.
• Rehketdoallu ruhtageavaheamis galgá duođaštuvvot
  • Doarjja 100 000 ru rádjai sáhttá duođaštit dohkkehuvvon rehkegiin ja báŋkoduođaštusain ahte dat lea máksojuvvon. Ferte sáddet prošeaktarehketdoalu mas oaidná buot goluid ja sisaboađuid prošeavttas dohkkehuvvon gollomeroštallama ektui. Rehketdoalu galgá ráhkadit guittiid vuođul, ja guittet galget leat nummarastojuvvon ortnegis rehketdoalu vuođul.
  • Badjel 100 000 ruvdnosaš doarjaga ruhtageavaheami rehketdoalu galgá stáhtaautoriserejuvvon dahje registrerejuvvon revisora/rehketdoalli duođaštit.
  • Revišuvdnagáibádus ii guoskka ásahusaide maid suohkanrevišuvdna ja Riikarevišuvdna reviderejit.
  • Doarjjaoažžu gii leat registrerejuvvon momsaregistaris, galgá rehketdoalus čájehit goluid ja dietnasiid lassiárvodivada haga. Dát ii guoskka sidjiide geat leat luvvejuvvon lassiárvodivadis dahje ožžot spiehkastit lassiárvodivada rehkenastimis.
  • Iežas barggu raporterema oktavuođas gáibiduvvojit vuolláičállon diibmolisttut. Diibmolistu devdojuvvo Sámedikki doarjjaportálii.

5.3 Bearráigeahččan ja čuovvuleapmi

• Sámediggi sáhttá dárkkistit geavahuvvojit go ruđat eavttuid mielde.
• Sámediggi sáhttá bivdit eanet dieđuid. Dát guoská dieđuide mat galget geavahuvvot statistihkkii ja eará raporteremii.

5.4 Doarjaga ruovttoluotta máksin ja sihkkun

• Prošeavtta gárvvisteami oktavuođas galget geavatkeahtes doarjjaruđat máksot ruovttoluotta Sámediggái.
• Sámediggi gáibida doarjaga ruovttoluotta máksot jos dat lea máksojuvvon menddo ollu.
• Sámediggi geassá doarjjalohpádusa ruovttoluotta, dolle doarjaga dahje gáibida doarjaga ruovttoluotta máksojuvvot jos:
  • Doarjjaoažžu lea rihkkon dieđihangeaskku.
  • Doarjjaoažžu lea rihkkon dáid njuolggadusaid mearrádusaid.
  • Doarjja ii geavahuvvo doarjaga ulbmilii ja daid eavttuid mielde mat leat mearriduvvon doarjjareivves.
  • Lea gáibiduvvon heaittiheapmi, ovddiduvvon reastaluvvangohčus, doarjjaoažžus leat rahppojuvvon priváhta dahje almmolaš vealgešiehtadallamat dahje doarjjaoažžu heaitá máksimis máksámušaidis.
  • Doarjjaoažžu lea vuovdán iežas investeremiid ovdal go vihtta jagi leat gollan. Dát guoská investeremiidda maidda Sámediggi lea juolludan doarjaga.
• Jos doarjjaoažžu dákkár oktavuođain ii mávsse ruovttoluotta, de sáhttá Sámediggi rievtti bokte gáibidit máksojuvvot dan mii lea buorrin. Jos ruđat eai máksojuvvo ruovttoluotta dan áigemeari sisa mii lea biddjojuvvon, de sáhttá gáibidit maŋŋoneami ovddas reanttuid vel lassin, gč. juovlamánu 17. b. 1976 lága nr. 100 reanttuid birra maŋŋonan máksima oktavuođas jna.