Prosjekten våarome lij bijjieguvvie fååtesi vaarjelamme saemien gåetiej bijjeli, naakede mïsse Rïjhkerevisjovnen reeremerevisjovne gåetievaarjelimmeste Nöörjesne 2009 tjuvtjiedi. Juktie daam dïedtem eensilaakan vaeltedh lij daerpies bijjieguvvine dej gåetiej bijjeli mej åvteste Saemiedigkie raaktan dïedtem åtna. Göökte jaepieh mænngan Saemiedigkie dam saemien gåetieregistreradimmieprosjektem eelki laavenjostosne Rïjhkeantikvaarine jïh Klijma- jïh byjresedepartemeentine.
Uktsie jaepieh mænngan Saemiedigkie amma mahte 900 jïjtsistie vaarjeldihkie saemien gåetieh registreradamme, Opplanden luvhtie åarjene Åarjel-Varangeren gåajkoe noerhtene. Jïh gaajhkesåarhts gåetieh leah, goh buvrie, mestie jeenjemes, naevstieh, skæhtjoeh, derhviegåetieh jïh jeatjah ståapoeh jïh laanteburrien gåetieh. Gåetieh leah seamma jeereldihkie goh dah aktene stoerre dajvesne gååvnesieh. Daelie Saemiedigkie edtja registreradimmiebarkoem bæjjese fulkedh aajhterigujmie ektine, mah maehtieh raerien, bïhkedimmien jïh dåarjoen bïjre syökedh.
Aajkoe registreradimmieprosjektine lea orreme aarvoeh gorredidh jïh heerredidh olles vaarjeldihkie saemien gåetieh slaamh. Saemien gåetievaarjelimmie aaj saemien histovrijem jïh baeliem abpe nöörjen Saepmesne vuesehte, jïh lea tjïelke identiteetevæhta sïejhmelaakan jïh joekoen dejnie dajvine gusnie daaroedehtemepolitihke lea tjarke stïeresne orreme.
Registeradimmieprosjekten gaavhtan aaj såemies almetjh leah aalkeme dam histovreles aarvoem jïjtsh gåetijste orresistie vierhtiedidh. Aajhterh skraejriem dåvvomeprosjektijste lïhkes dajvesne åådtjeme jïh pryöveme histovrijem jïjtsh gåetide gaavnedh.
–Mijjieh garmeres destie maam prosjektesne buektiehtamme, jïh mijjieh daejnie barkojne meatan orreme dam saemien gåetieaerpiem våajnoes darjodh, kultuvremojhtesi, areaalen jïh byjresen goevtesedirektööre Sunniva Skålnes jeahta.
Datne aajhtere jïjtsistie vaarjeldihkie gåeteste? Mujhtieh vihkielommes vaarjelimmie lea iemie åtnoe jïh gorredimmie gåeteste, jïh jis mïsse akt onterdh gaskesadth maaje Saemiedigkine, mij maahta raerieh vedtedh. Maahtah aaj dåarjoen bïjre syökedh juktie vaarjelimmievyörtegs jïh vaarjeldihkie saemien gåetieh davvodh.
Dov lea tipse saemien gåetien bïjre mij seapan lea vaarjeldihkie, jïh lea tseegkesovveme 1917 jallh dan åvtelen, gaskesadth Saemiedigkine.