Gaarsjelimmie edtja laavsemen namhtah årrodh, jïh ij gåaredh jååhkesjidh naakenh dååjroeh tjïertevidtjine lahtestimmieh sijjen minngesne åadtjodh, jalhts garre gæmhposne gaahtjeminie. Dan åvteste vaajmosne baektjede gosse heannadimmiej bïjre saemielaavseminie gaarsjelimmiedarjoeminie lohkem, jïh joekoen mijjen maanah jïh noerh mah aareh dååjrehtimmieh laavseminie åadtjoeh.
Tjïertevidtjie jïh sïerredimmie saemien gaarsjelæjjijste leah gååvnesamme guhkiem, jïh joekehtslaakan, goh vesties tjåarvome sov minngesne, ålkoestimmie, gaertjiedamme bïevnesh jih jeatjah såarhts geerestimmieh. Aaj maahta kulturelle buektemevuekieh govledh, goh naakenh juejkieh. Jïh ij leah ajve maanah jïh noerh mah dam guvlieh, aaj åehpies gaarsjelæjjah saemien maadtoste saemielaavsemem dååjroeh.
Jalhts daate sån sïejhme gaarsjelimmiebyjresinie sjugniehtåvva, dellie sån juelkietjengkerebyjresinie daate daamtajommes jïh tjerkemes sjugniehtåvva. Saemien gaarsjelimmiebyjresh soptsestieh daate geerve haarjanimmine sjædta göökte tsiehkiej gaskem; dennie aktene bielesne ij sïjhth dejtie negatijve vuajnojde tjerkebe darjodh mah leah stieresne gaarsjelimmiebyjresinie, men mubpene bielesne sæjhta hoksedh saemien maanah jïh noerh eah vaejvies dåemiedimmiem dååjrh, mij vihth fåantojne sjædta man åvteste dah eah sïjhth meatan årrodh gaarsjelimmesne.
Gaarsjelimmien areenah edtjieh jearsoe areenine årrodh. Byöroe ovmessie daltesinie barkedh joekehts geatskasnimmiejgujmie jïh vuekiejgujmie ihke gaarsjelimmie edtja laavsemen namhtah årrodh. Mijjieh dovne dotkemem daarpesjibie jïh aaj daajroem reebledh. Saemiedigkie sæjhta daam barkoem dåarjoehtidh jïh lissiehtamme vååjnedehtemen åvteste barkedh dåeriesmoerijste, nasjonaale, regijonaale jïh voenges sijjine.
SVL båata soptseste dej dååjrehtimmiej bïjre laavseminie juelkietjengkerebaanesne. Lissine libie aktöörh åådtjeme dovne Romsan Gaarsjelimmietjïerteste, Altan Gaarsjelimmiesiebreste jïh Nöörjen juelkietjengkeresiebrese – Finnmarhken juelkietjengkeregievlie, diekie båetedh daan biejjien, jïh sijjen barkoen bïjre saemielaavsemen vööste soptsestidh.
Vuajnoeh jarkelidh guhkiem vaasa, jïh dan åvteste tuhtjebe joekoen hijven aktöörh mah daejtie dåeriesmoeride dååjrehtieh, eadtjohke mïelem vaeltieh juktie maehtedh vaejvies dåemiedimmiem jarkelidh.
Dan sjïekenisnie «RomsaDál» akte njuenehkeprosjekte gusnie TIL lea eadtjohke råajvarimmiejgujmie båateme guktie maahta aarvoem saemien gïelem byögkeles tjïehtjelisnie lutnjedh jïh garmeresvoetem geerjehtidh dan saemien bïjre. Raaktan dejnie aajkojne saemielaavsemem hööptedh.
Gaatesjem daate dåeriesmoere maam mijjieh daan biejjien lutnjebe, lea bielie aktede stuerebe seabradahkedåeriesmoereste, jïh sagke vijriesåbpoe goh dïhte mïsse buektiehtibie tjoevkesem bïejedh daennie seminaaresne. Men tjoerebe fokusem tjåadtjoehtidh. Baajebe gaajhkh mijjieh maam joem darjodh guktie hijven jïh jearsoe gaarsjelimmieareenah saemien gaarsjelæjjide hoksebe, jïh joekoen mijjen maanah jïh noerh.
Saemielaavseme lea prioriteereme suerkie Saemiedigkieraaran, jïh manne aavone mijjieh, Sámi Valáštallan Lihttujne ektine, gaarsjelimmielatjkoen tjirrh, edtjebe laavenjostedh barkosne saemielaavsemen vööste saemien gaarsjelimmien sisnjelen. Manne aaj geerjene mijjieh tjoevkesem biejeme raaktan laavsemasse saemien gaarsjelæjjaj vööste, jïh mijjieh daan biejjien guessieh åådtjeme juelkietjengkerebyjresistie, juktie dåeriesmoeride lïhkebe vuartasjidh.
Akte jeatjah barkoesuerkie man bïjre sïemes lea råajvarimmieh jïh öörnemh dåarjoehtidh mah identiteetem sjugniedieh. Jïh vaallah dïhte saaht guktie. Gaarsjelimmie viehkehte maanaj jïh noeri identiteetem tseegkedh jïh nænnoestidh. Gaarsjelimmie ektiedimmiem jïh ektievoetem sjugnede. Gosse meatan gaahtjeminie jïh öörneminie gaarsjelimmien sisnjelen, dellie gåarede hijven vïenevoeth tseegkedh abpe Saepmesne, laanteraasti dåaresth jïh jeatjah aalkoeåålmegidie. Jeenjesidie ojhte gaarsjelimmieaavoe dïhte rïektes aavoe
Dam edtjebe dåarjoehtidh.
Vihth, gæjhtoe mijjen guesside mah leah diekie båateme seminaaresne meatan årrodh jïh nuhteligs dååjrehtimmieh mijjine juekedh.
Aavodem vielie dijjeste govledh.