Saemiedigkieraerie lea madtjele dellie maaje latjkoerååresjimmie tseegkesovveme Sámi Valáštallan Lihttun jïh Saemiedigkien gaskem. Gaarsjelimmielatjkoen tjïrrh SVL sæjhta nuepiem åadtjodh daerpiesvoetide tjïertestidh jïh ektie råajvarimmiej bïjre seamadidh. Daate aaj Biejjienaalkoe-bæjkoehtimmien mietie gusnie sïjhtebe saemien gaarsjelimmielatjkoem tseegkedh, jïh dan tjïrrh saemien gaarsjelimmiem nænnoestidh.
Saemiedigkieraerie gelliesåarhts gaarsjelimmiedarjomh sæjhta jïh jeenjesh leah meatan dovne dennie vijries gaarsjelimmesne, jïh gaarsjelimmesne bijjemes njieptjesne. FA Sápmi lea tsåatskelesvoetem åådtjeme daan jaepien, gosse dovne FA Sápmin nïejte- jïh baernietjierte daanjaapetje Piteå Summer Games-gaahtjemisnie vitnin, jïh FA Sápmin nyjsenetjierte vitni dennie ellen voestes Conifa VM:sne juelkietjengkierisnie nyjsenæjjide. Daej biejjiej ryöjredeminie gaahtjemasse Wood Buffalo Arctic Winter Games, gusnie saemien noerh edtjieh dovne tjoejkemisnie jïh futsalesne gaahtjedh tsïengelen minngiegietjesne 2023. Mijjieh aaj gegkiestibie Nöörjenmïestereskaape vuejemeråantjagaahtjemisnie maahta vihth öörnesovvedh daan daelvien.
Koronapandemije lea gaarsjelimmiem baajnehtamme jïh haestemh vadteme dovne öörnemidie jïh dejtie mah edtjieh meatan årrodh gaahtjedh laanteraasti rastah. Joekoen daerpies jienebh skreejrehtidh meatan årrodh, dovne desnie gusnie saemien gaarsjelimmie nænnoes tsåeptsiem åtna daan biejjien, men aaj viehkine årrodh skreejrehtidh guktie jienebh meatan åarjel- jïh julevsaemien dajveste. Seamma tïjjen vihkele sjïehteladtedh saemien gaarsjelimmiesuerkieh evtiedidh jïh jealajehtedh.
Juktie saemien gaarsjelimmie lea vihkele gellielaakan. Mijjieh aejlies jïh hijven gaarsjelimmiedarjomh daarpesjibie dovne dan fysiske evtiedimmien gaavhtan, men aaj psykiske jïh mentaale. Gaarsjelimmesne ektiedimmiem jïh ektievoetem sjugnede. Gosse meatan gaahtjeminie jïh gaarsjelimmieöörneminie dellie gåarede hijven vïenevoetebaanth tseegkedh abpe Saepmesne, laanteraasti rastah jïh jeatjah aalkoeåålmegidie. Jeenjesidie gaarsjelimmieaavoe dïhte rïektes aavoe jïh naakede mïsse stoerre aarvoem beaja. Im leah jueriedisnie gosse maana jïh noerh åadtjoeh meatan årrodh saemien gaarsjelimmesne, dellie dïhte viehkine sjædta dej identiteetem tseegkedh jïh nænnoestidh.
Gaatesjen gellie saemieh saemielaavsemem dååjroeh gaarsjelimmesne. Gaarsjelimmesne ij edtjh laavsemem dååjredh, jïh ibie edtjh saaht guktie jååhkesjidh naakenh rasistiske baakoeh sijjen minngesne åadtjoeh, jalhts eadtjohkelaakan gaahtjeminie. Dan åvteste reaktoe jïh vihkele daate aaj vihkeles suerkie man bïjre libie sïemes laavenjostedh.
Saemiedigkieraerie sæjhta jåerhkedh tjoevkesem bïejedh dejtie daerpiesvoetide saemien gaarsjelimmie åtna reerenassine, jïh barkedh jienebh vierhtieh jïh råajvarimmieh åadtjodh saemien gaarsjelæmman. Sïjhtebe aaj Kultuvre- jïh mïrrestallemedepartemeenten vööste barkedh dejnie aajkojne gamtebe definisjovnen bïjre saemien gaarsjelimmeste seamadidh, jïh dan tjïrrh jeatjah
gaarsjelimmiesuerkieh meatan vaeltedh goh råantjoevuejemegaahtjeme jïh åadtjestimmie, jïh seamma tïjjen tjoevkesem bïejedh gïele- jïh identiteeteperspektijvide saemien gaarsjelimmesne.
Sïjhtebe aaj daam lutnjedh Saemien parlamentarihkeles raeresne )SPR) edtja dam abpesaemien laavenjostoem lissiehtidh, hijven mierieeaktoeh hoksedh jïh viehkine årrodh saemien gaarsjelimmiem buerebelaakan öörnedh. Lissine sæjhta nuhteligs årrodh saemien gaarsjelimmiem våajnoes darjodh jïh darjoemidie lissiehtidh laavenjostoelatjkoej tjïrrh mejgujmie Saemiedigkie sjyöhtehke aktöörigujmie åtna.
Mijjieh raaktan aktem sïllem guhkiebasse båateme barkosne saemien gaarsjelimmiem nænnoestidh daan gaarsjelimmielatjkoen tjïrrh. Men ij sïjhth jiehtedh barkoe daesnie orreje, buerebh mubpelen. Manne dan åvteste aavodem latjkoem vuelietjaeledh jïh laavenjostose SVL:ine dej ektie barkoesuerkiej bïjre mejtie mijjieh vïenhtebe vihkele.
Manne aaj aavodem aamhtesem lutnjedh Saemiedigkien stoerretjåanghkose jïh håhkesjem hijven digkiedimmie sjædta