Joekoen hijven saernieh gosse golme maadthskuvlelohkehtæjjastudeenth leah åarjelsaemien lohkehtæjjaööhpehtimmiem tjïrrehtamme daelie. Læjhkan akte paradokse mijjieh jaepien 2024 doh voestes lohkehtæjjah daennie ööhpehtimmesne heevehtibie. Daate vuesehte faalenasse lea prååsehke jïh prååsehke orreme ååpsen guhkiem. Tjoerebe dan åvteste barkoem tjarke lissiehtidh mierieeaktojde saemien ööhpehtimmide gorredidh.
Abpe saemien seabradahke jïjtjemse aavode dej golme lohkehtæjjajgujmie. Dej ööhpehtimmie lea vaestiedasse akten itjmies daerpiesvoetese, jïh våaromem beaja åarjelsaemien gïelem jealajehtedh. Jïjnjh læhkoeh gaajhkesidie ihke leah dan vihkeles ööhpehtimmiem veeljeme.
Læjhkan vihkele ussjedadtedh mannasinie mijjieh annje jaepien 2024, daam stoerre jaksoesmierine heevehtibie. Mannasinie daate jaksoesmierie? Mannasinie saemien ööhpehtimmienuepieh annje smaave jïh prååsehke? Mij lea daerpies ihke lohkehtæjjaööhpehtimmieh åadtjoeh studeenth ööhpehtæmman tsaekedh fïerhten jaepien?
Daah gyhtjelassh leah aaj iedtije gosse åehpies orreme saemiengïeleldh lohkehtæjjah leah daerpies orreme gellie tjuetie jaepieh. Joe 1716 hearraööhpehtimmieh Nidarosesne tseegkesovvin mah edtjin saemien hearrah ööhpehtidh, jïh 1826 UiT Nöörjen arktiske universiteeten aalkove tseegkesovvi Trondenesine dejnie ulmine saemien lohkehtæjjah ööhpehtidh. Gosse annje dej seamma gyhtjelassigujmie jïh haestemigujmie barkebe, lea dan åvteste onne paradokse.
Universiteeth, dovne Noerhte universiteete jïh NTNU, tjuerieh stuerebe dïedtem vaeltedh. Noerhte universiteete tjuara jåerhkedh saemien faagebyjresh tseegkedh, jïh NTNU ij tjoerh skåltojne utnedh dïedte ajve lea Noerhte universiteeten. Mijjieh aktöörem goh NTNU:m daarpesjibie, mij baanese båata.
Dej dååjrehtimmiej gaavhtan mijjieh daan biejjien darjobe tjoerebe konklusjovnine utnedh saemien seabradahketseegkeme ij leah guktie gænnah gaervies. Gosse mijjieh ajve aktem åarjelsaemien profesjovneööhpehtimmiem Nordlaantesne jïh Trööndelagesne utnebe, dellie dïhte fer vaenie. Åarjelsaemien seabradahke vielie daarpesje jïh lea vyörtegs vielie utnedh. Hijven aalkoe gosse NTNU dej råållam fremrykkingteorijesne gaatelassja, jïh hijven dåajvoem vadta dej barkose.
Mearan doh golme aadtjen ööhpehtamme lohkehtæjjah edtjieh vihkeles barkosne aelkedh, dellie mijjieh jeatjebh tjuerieh tïjjem nuhtjedh hoksedh mijjieh jåerhkebe lyhkesidh. Ij gåaredh fer viesjieslaakan vuarjasjidh daam joekehtsem daah golme lohkehtæjjah sijhtieh klaassetjïehtjelinie darjodh. Dannasinie tjoerebe histovrijistie lïeredh jïh barkedh ihke ööhpehtimmie åarjelsaemien lohkehtæjjijste sïejhme sjædta, ij leah mij akt sveekes.