Saemiedigkiereeremen bijjemes strategije
4 Reeremen åejvieulmie
Saemiedigkien reereme lea daejtie åejvieulmide defineereme:
- Maehteles jïh ïedtjije meatanbarkijh
- Mijjen åejviegïele lea saemien
- Mijjen prioriteeremh jïh dahkoeh bïerkenimmiem våaroeminie utnieh
- Mijjieh njueniehkisnie saemien seabradahkeevtiedimmesne
- Mijjieh vietseles barkoesijjie
4.1 Maehteles jïh ïedtjije meatanbarkijh
Mijjen leah maehteles jïh ïedtjije meatanbarkijh
Åejvieulmie maehteles jïh ïedtjije meatanbarkijh lea dam vihkielommes vierhtiem gorredidh maam Saemiedigkien reereme åtna sov bijjemes stillemem tjïrrehtidh. Meatanbarkiji aatskadimmien, maahtoen jïh ïedtjen tjïrrh evtiedimmie jïh tjïrrehtimmie Saemiedigkien seabradahkestillemistie sjugniehtuvvieh. Stilleme politihkeles stuvremistie edtja radtjoes vierhtienuhtemem tjïrrh sjugniehtovvedh, jïh viehkine maahtoem nuhtedh goevtesi jïh faageseksjovni dåaresth.
Maahtoe
Saemiedigkien reereme gellie joekehts funksjovnh deavhta. Daate dovne byjjes faagemaahtoem jïh realmaahtoem kreava. Saemien kultuvredaajroe lea bielie daehtie maahtoste jïh dovne saemien histovrijem jïh seabradahkejieledem, aerpievuekien daajroem, gïelh jïh aarvoeh feerhmie.
Laavenjassh mejtie Saemiedigkien reereme dorje jïh mej åvteste dïedtem åtna, sæjhta stuvredh mah maahtoedaerpiesvoeth jïh maahtoekrïevenassh mah leah daerpies reeremisnie.
Ij maehtieh Saemiedigkiem guarkedh goh aalkoeåålmegeparlamente jïh institusjovne, bielelen daajroem seabradahken jïh demokratijeevtiedimmien bïjre utnedh. Saemiedigkie veanhtede barkijh dagkeres maahtoem utnieh. Seamma tïjjen goh tjoerebe veele goerkesem utnedh Saemiedigkien råålleste goh aalkoeåålmegeparlamente, aaj goerkesem veanhtede dehtie råålleste maam barkijinie åtna Saemiedigkesne. Daate sæjhta jiehtedh barkije tjuara jaahkodsvoetedïedten jïh Saemiedigkien etihkeles njoelkedassi bïjre daejredh.
Daajroejuekeme jïh maahtoe jïh væljoe laavenjostedh, dovne Saemiedigkien sisnjelen jïh byjreski vööste, lea daerpies hijven kvaliteeten gaavhtan laavenjasseloetemisnie. Gaajhkh barkijh Saemiedigkien reeremisnie jïjtjeraarehke dïedtem utnieh maadthaarvoejgujmie åahpenidh mah leah faamosne gïehtelimmesne, jïh dejtie aarkebiejjien barkosne ååktedh.
Ïedtje
Ïedtje jïh skraejrie leah vaajteles jïh vihkeles faamoe gaajhkine njieptjine reeremisnie. Mijjieh ïedtjije meatanbarkijh vaajtelibie mah ektiedimmiem Saemiedægkan jïh dan ulmide utnieh. Dïhte barkoeaavoem vadta jïh buerebe illedahkh sjugnede. Ïedtje ahkedh aatskadimmiem kreava
Dahkoesijjie, haalveme jïh dïedte, involveereme jïh meatannænnoestimmie, jååhkesjimmie jïh leajhtadimmie skraejriem jïh ïedtjem vedtieh. Daate lea hijven relasjovni bïjre barkoeguejmiej gaskem jïh åvtehki jïh meatanbarkiji gaskem. Tjïelke jïh tjïelkestamme veanhtadimmieh jearsoesvoetem sjugnede, relasjovnh nænnoste jïh dïedtem beaja fïereguhten barkijasse jïh barkoeguejmide. Edtja iktemierien ulmieh jïh veanhtadimmieh tjïelkestehtedh, jïh dïhte edtja dåarjojne årrodh reeremem evtiedidh.
Edtja ulmiem jaksedh lea vihkele mijjieh |
Maahtoe | Ïedtje |
- daerpies saemien kultuvremaahtoem utnebe | - jïjtse maahtoem nuhtjebe jïh evtede barkoebiejjien |
- lïeremen jïh evtiedimmien vööste barkedh | - sisnjelds infrastruktuvrem utnebe mij dåarjohte jïh hijvenlaakan jåhta |
- daajroem ohtsebe jïh juekebe | - stuvremevoetem nuhtjebe mij involveerie, prioriteerie, otnjegem jïh dïedtem vadta meatanbarkijidie |
- reeremen råållam parlamentarihkeles systeemesne guarkebe | - åvtehkh utnebe mah pryjjoeh jïh krïevenassh biejieh |
- ektie aarvoevåaromem utnebe mejnie gaajhkesh leah åehpies | - dåajvoeh tjïelkestehtebe iktemierien jïh sinsitnine |
Edtja ulmiem jaksedh sïjhtebe |
Maahtoe | Ïedtje |
- strategeles soejkesjem darjodh iktemierien maahtoeevtiedimmien bïjre | - faageles evtiedimmie gosse meatan kuvsjine, seminaarine jïh konferansine |
- maahtoelutnjemem utnedh saemien kultuvredaajroen jïh saemien gellievoeten bïjre | - öörnegh jïh rutijnh mah barkijh dåarjoehtieh barkoebiejjien jïh seammavyörtegs gïetedimmiem barkijijstie vedtieh |
- ektie areenide lïeremasse jïh evtiedæmman sjïehteladtedh gusnie juekeme lea tjoevtenjebaakoe | - feerhmeles barkoebyjresem eevtjedh mij gellievoetem jååhkesje jïh eadtjohkelaakan mïrrestallemen åvteste barka barkoejieliedisnie |
- barkoekultuvrem jååhkesjidh jïh eevtjedh gusnie fïereguhte barkije dïedtem åtna jïh vaalta daajroem ohtsedh jïh juekedh | |
- dåårrehtimmievuekieh jïh introduksjovnem orre barkijijstie evalueeredh jïh bueriedidh | |
4.2 Saemien gïelh
Mijjen åejviegïele lea saemien
Saemien gïelh goh reeremegïele tjuerieh areenam utnedh gusnie gïelide nuhtjebe jïh evtiedibie. Saemien gïelh leah vihkeles daajroegaaltijh saemien åålmegen, seabradahken, kultuvren jïh saemien histovrijen bïjre. Saemien goh reeremegïele tjuara eadtjohkelaakan åtnasovvedh jïh våajnoes dorjesovvedh goh bielie ulmesne gïeli bïerkenimmien jïh evtiedimmien bïjre. Daah haestemh jïh nuepieh vååjnesasse båetieh mijjen bijjemes gïehtelimmiestrategijesne.
Saemiedigkien reereme lea dan åvteste åejvieulmiem veeljeme «mijjen åejviegïele lea saemien».
Gaajhkh gïelh jïjtjemse evtiedieh gosse mijjieh gïelide nuhtjebe ovmessie areenine seabradahkesne. Saemien gïeli båetije aejkie lea jearohke fïereguhten nuepiem gïelem govledh jïh nuhtjedh. Doh golme byögkeles gïelh Nöörjesne leah noerhtesaemien, julevsaemien jïh åarjelsaemien (Saemielaaken gïelenjoelkedassh). Gaajhkh saemien gïelh leah klassifiseereme goh gïelh mah leah vaahresne jallh itjmies vaahresne nåhkedidh, jïh tsiehkie lea jeenjemes laejhtehks åarjel- jïh julevsaemien gïelide. Gaskenasjonaale konvensjovnh jïh nöörjen laake mijjese dovne reaktam jïh dïedtem vedtieh hijven jïh voerkes veeljemh darjodh juktie mijjen gïelh vaarjelidh. (ILO169, EN:n bæjhkoehtimmie aalkoeåålmegi reaktaj bïjre, unnebelåhkoegïelesjïehtedimmie). Saemiedigkien reereme lea hævvi saemien gïeli gïeleareena, jïh ulmine åtna dan jïjnjh eadtjohke gïeleutnijh åadtjodh goh gåarede, dovne njaalmeldh jïh tjaaleldh.
Saemiedigkien reereme edtja njueniehkisnie årrodh saemien gïeleåtnosne. Ulmie edtja viehkiehtidh jienebh eadtjohke gïeleutnijh mijjen reeremisnie vedtedh. Gosse lïerehtæmman jïh åtnose saemiengïeleste sjïehteladtebe viehkiehtibie saemien gïeli statusem nænnoestidh, evtiedidh jïh lissiehtidh.
Edtja ulmiem jaksedh lea vihkele mijjieh: | Edtja ulmiem jaksedh sïjhtebe: |
- libie njueniehkisnie saemien gïelem nuhtjedh | - saemienmaahtoem Saemiedigkesne goerehtalledh guktie dan bööremes våaromem åadtjodh goh gåarede råajvarimmiejgujmie nïerhkedh |
- tjïelke jïh veanhtadihks mierieeaktoeh, dåajvoeh jïh krïevenassh meatanbarkijidie darjobe saemien gïeleåtnoen bïjre | - vierhtieh prioriteeredh, dovne almetji jïh ekonomeles, saemien lïeredh jïh åtnoem njaalmeldh jïh tjaaleldh saemiengïeleste lissiehtidh |
- råajvarimmiejgujmie nïerhkebe saemien lïeredh | - kultuvrem bigkedh mij madtjeldahta saemien eadtjohkelaakan nuhtjedh, dovne njaalmeldh jïh tjaaleldh, byjjes jïh ov-byjjes tsiehkine |
- tjïelke gïelekrïevenassh darjobe dåårrehtimmesne | - barkijidie nuepiem vedtedh jienebh saemien gïelh lïeredh |
| - tjïelke dåajvoeh bïejedh åtnose dovne saemien jïh daaroengïeleste |
4.3 Bïerkenimmie
Mijjen prioriteeremh jïh dahkoeh bïerkenimmiem våaroeminie utnieh
Definisjovne bïerkenimmeste:
Saemien baakoetjierte bïerkenimmie stuerebe sisvegem åtna goh baakoetjierte nænnoesvoete. Baakoetjierte aarvoen jïh jieledefilosofijen bïjre soptseste saemien jieledevuekesne jïh kultuvresne. Bïerkenimmie maahta guarkedh goh jieliemasse, gaarsjelidh, mådtoe jïh guktie almetjh akten vihties dajvesne veasoeminie dej vierhtiejgujmie mah fysiske jïh sosijaale eatnamisnie gååvnesieh.
Bïerkenimmie lea åssjalommese ihkuve perspektijven bïjre jïh eatnemen jïjtse maahtoen bïjre jïjtjemse orrestidh.
Bïerkenimmie lea vihkeles våarome mijjen aerpievuekesne gelliej jielemigujmie gïehtelidh goh gööleme, laanteburrie, båatsoe, tjöönghkeme, vijreme jïh duedtie jaepieboelhki mietie, jïh sirkulæreekonomijine. Baakoe lïhke vïedteldihkie tjöönghkeminie jïh åtnojne orrestimmeles eatnemevierhtijste jïh ïebnijste, jïh lea gellien aejkien lïhke vïedteldihkie nænnoesvoeteprinsihpine. Baakoe jieledevuakan vuesehte mij jieliemassem eatnamistie våaroeminie åtna, gusnie bïerkenimmie sjugniehtåvva gosse eatneme lea vyljehke dam vedtedh mij lea nuekie fuelhkien jieliemassese. Vuesiehtimmien gaavhtan våarome mijjen beapmoesysteemide jïh ekosysteemedïenesjidie lea nænnoes åtnoe dejstie voenges eatnemevierhtijste mah gååvnesieh.
Bïerkenimmie lea bielie saemien maanabijjiedimmeste, jïh lea vihkele lïerehtimmesne edtja jieledem haalvedh jïh skearkagidh geerve, jïjtjeraarehke almetjinie sjïdtedh, mij dovne mïrrestallemem, rïektes juekemem buerievoetijste jïh nænnoes evtiedimmiem jarngesne åtna.
Bïerkenimmie aaj voejkenen dimensjovnem åtna. Mijjieh meatobe jïh seahkaribie mijjieh libie jearohke eatnamistie jïh gaajhkeste mijjen bïjre, jïh dan åvteste ibie jïjtjemem eatnemen bijjelen bïejh. Saemien aerpievuekien ussjedimmesne voejkenevoete maahta vååjnesasse båetedh joekehtslaakan, goh eatnemen buerievoeti åvteste gijhtedh, saajvide «vedtedh» juktie krööhkestamme sjïdtedh, jïh meatodh vielie nuhtjedh goh daarpesje maahta bysvehtsinie sjïdtedh jïjtsasse.
Bïerkenimmie almetjh jïh voenges seabradahkh, eatnemem, byjresem jïh ekosysteemh tjåanghkan ektede. Akte ellies ussjedimmie mij edtja mijjen ektie vierhtieh jïh aarvoeh vaarjelidh jïh evtiedidh, mej åvteste gaajhkh mijjieh akten individuelle jïh ektie dïedtem utnebe.
Mannasinie bïerkenimmie lea åejvieulmie?
EN:n nænnoesvoeteulmie 17 ulmieh nænnoes evtiedimmien åvteste åtna mah leah faamosne gaajhkide laantide 2030 vööste. Dah leah sjyöhtehke byögkeles suarkan, jïh sïeltide jeenjemes suerkine. Saemiedigkie edtja sov bieliem dïedteste vaeltedh daan globaale aatskadimmien åvteste juktie nænnoes evtiedimmiem åadtjodh. Jis edtja dam buektiehtidh tjoerebe systeemen mietie haestemigujmie barkedh mah leah klijman, byjresen, ekonomijen jïh sosijaale tsiehkiej bïjre. Naemhtie Saemiedigkie meatandïedtem daej haestemi åvteste vaalta. Bïerkenimmie edtja våaroeminie årrodh dejtie veeljemidie mah reeremisnie dorjesuvvieh jïh mijjen dåarjosne politihkeles barkose. Daate sæjhta evtiedimmiem vedtedh mij lea daanbeajjetje daerpiesvoeti mietie bielelen nuepide eerjedh båetijen boelvi daerpiesvoetide.
Saemiedigkien reereme edtja aerpievuekien saemien aarvoeh jïh ussjedimmievuekieh våaroeminie utnedh barkosne bïerkenimmiem eevtjedh. Saemiedigkie lea bielie dehtie daajbaaletje utnijeseabradahkeste jïh pryövoe åvteguvvine årrodh mij eensi jïh nænnoes sjæjsjalimmieh vaalta, ussjedimmievuekiej mietie mah leah bïerkenimmien våarome.
Gellie boelvi tjïrrh libie goerkesem jïh daajroem evtiedamme jïh åådtjeme mij nænnoes reereme sæjhta jiehtedh mijjen dajvide. Eatneme, klijma jïh byjrese leah joekoen vihkele ihke maahta saemien jielemigujmie gïehtelidh jïh ihke almetjh dajvine årroeh, kulturelle ektiedimmien gaavhtan jïh ihke seabradahkejieledem jåarhka jïh evtede. Mijjese vihkele Saepmien eatnemevierhtieh åtnasuvvieh jïh reeresuvvieh naemhtie guktie dah nåhtose båetieh båetije boelvide.
Edtja ulmiem jaksedh lea vihkele mijjieh: | Edtja ulmiem jaksedh sïjhtebe: |
- sjïehteladtebe guktie abpe reereme daajroem jïh goerkesem utnieh bïerkenimmien bïjre jïh lea vïedteldihkie ektie ussjedimmievuekesne | - barkedh ihke Saemiedigkie Miljøfyrtårn-sertifiseeremem åådtje |
- skreejrehtibie jïh skraejriem vedtebe bïerkenæmman åssjaldahkesne jïh dahkosne | - ulmine utnedh dalhketjh vielie orresistie nuhtjedh / löönedh, dalhketjh guhkebem nuhtjedh, jïh vaenebem nuhtjedh. Sïjhtebe resirkuleeredh jïh orre åtnose vaeltedh gaajhkine lïhtsine |
- iktemierien jïjtse gïehtelimmiem vuartasjibie gosse bïerkenimmiem måjhtele | - bïerkenimmiem våaroemasse bïejedh abpe aamhtesereeremisnie |
- byjresefokusem utnebe feelemepolitihkesne – digitaale tjåanghkoeh tjïrrehtibie gosse ij dïhte faageles/sosijaale ulmiem tjåanghkojne baajnehth | - sisnjelds njoelkedassh bïerkenæmman darjodh nænnoes åestiemidie, feelemidie jïh veeljemidie deallahtæjjijste |
- ræhpas orre teknologijem nuhtjedh | - gïehtjedidh gaajhkh Saemiedigkien dåarjoedåastojh bïerkenimmiem dåarjoe- jïh vierhkievierhtieåtnosne veelelaakan vuarjasjieh |
- barkebe åvteguvvine årrodh jeatjabidie | |
4.4 Saemien seabradahkeevtiedimmie
Mijjieh njueniehkisnie saemien seabradahkeevtiedimmesne
Saemiedigkie goh almetjeveeljeme orgaane dïedtem åtna dan ellies seabradahkeevtiedimmien åvteste Saepmesne. Saemien seabradahkeevtiedimmie lea tjåenghkies barkoe saemien seabradahkh nænnoestidh, guhkiebasse evtiedidh jïh båetijen aajkan reejrehtidh. Saemien seabradahkeevtiedimmie globaale perspektijvesne edtja stuerebe elliesperspektijvem vedtedh evtiedimmesne jïh tjïrrehtimmesne politihkeste, buerebe laavenjostoen jïh vïedteldimmien tjïrrh faagesuerkiej jïh goevtesi dåaresth.
Reereme edtja stuerebe elliesperspektijvese sjïehteladtedh evtiedimmesne jïh tjïrrehtimmesne politihkeste. Juktie faageles våaromem politihkeles sjæjsjalimmide evtiedidh, jïh dennie guhkiebasse barkosne nænnoestamme politihkeste daate edtja sjugniehtovvedh buerebe laavenjostoen, ikteöörnegen jïh vïedteldimmien tjïrrh faagesuerkiej dåaresth. Daate aaj konstruktijve dialogem saemien seabradahkine kreava jïh staateles, regijonaale jïh voenges åejvieladtjigujmie.
Saemien seabradahkesne stoerre jarkelimmieh orreme mænngan Saemiedigkie tseegkesovvi 1989, gaskem jeatjah demografijen, jielemegeajnoej jïh institusjovneevtiedimmien sisnjelen. Doh minngemes luhkie jaepieh ïedtje saemien gïelese, tjeahpose, kultuvrese jïh jieliemidie lea læssanamme daennie laantesne jïh ålkoelaantesne, seamma tïjjen goh Saemiedigkie lea ahkedh nænnoesåbpoe råållam vaalteme goh eadtjohke seabradahkeevtiedæjja. Saemiedigkie lea gellie strategeles laavenjostoelatjkoeh dorjeme jïh viermieh dovne nasjonaale jïh regijonaale bigkeme mah edtjieh saemien gïelem, kultuvrem jïh seabradahkejieledem nænnoestidh.
Mijjen politihkeevtiedimmien jïh – reeremen tjïrrh Saemiedigkie lea dïhte vihkielommes saemien seabradahkeaktööre. Saemiedigkien politihkeles prioriteeremh leah gelline suerkine premissedeallahtæjja evtiedæmman saemien seabradahkeste. Stoerre veanhtadimmie saemiej, sivijle seabradahken jïh abpe seabradahken luvnie, Saemiedigkie njuenehkeråållam åtna jïh vaalta saemien seabradahkeevtiedimmesne.
Saemiedigkien reereme dïedtem saemien seabradahkeevtiedimmien åvteste åtna dej politihkeles nænnoestimmiej jïh ulmiej mietie. Våarome mïsse reereme sov faagepolitihkeles vuarjasjimmieh bigkie, lea saemien aerpievuekien daajroen, saemien aarvoej, reaktavuajnoen jïh provhki mietie.
Daate perspektijve lea lïhke vïedteldihkie reeremen bijjemes stilleminie.
Edtja ulmiem jaksedh lea vihkele mijjieh: | Edtja ulmiem jaksedh sïjhtebe: |
- jolle faageles maahtoem jïh goerkesem utnebe saemien seabradahki jïh kultuvren bïjre | - faageles vihkeles viermieh bigkedh |
- libie tjyölkehke jïh stoerre daajroem aamhtesinie saemien seabradahkejieleden bïjre utnebe | - barkedh jååhkesjimmien jïh evtiedimmien åvteste saemien reaktijste |
- faageles viermieh jïh laavenjostoeguejmieh utnebe | - eadtjohke dialogem jïh hijven gaskesadtemem utnedh saemien voenges seabradahkigujmie, saemien organisasjovnigujmie jïh saemien årrojigujmie |
- jolle leajhtadimmiem utnebe saemien årroji luvnie | - goevtesi dåaresth laavenjostedh jïh viehkine årrodh hijven prosessh sjugniedidh juktie hijven sjæjsjalimmievåaromh evtiedidh jïh nænnoestamme politihkem bæjjese fulkedh |
- dïrregh utnebe saemien sivijle seabradahkh, institusjovnh jïh organisasjovnh nænnoestidh | - viehkine årrodh hijven prosessh sjugniedidh reeremedaltesisnie juktie politihkeles nænnoestimmieh bæjjese fulkedh |
| - saemien årrojh hijvenlaakan faegniedidh |
| - barkoevuekieh evtiedidh mah maehtieh vielieaarvoem vedtedh jïh vïedteldimmiem hoksedh |
| vielie iktedamme, guhkies jïh strategeles stuvreme |
4.5 Vietseles barkoesijjie
Mijjieh vietseles barkoesijjie
Saemiedigkie edtja vietseles barkoesijjine årrodh mij ulmine åtna meatanbarkijh reaktoe maahtojne utniehtidh jïh dåårrehtidh, guktie bijjemes ulmieh jïh strategijh jaksebe. Veaksehks faageles jïh sosijaale ektievoete hijven barkoebyjresem sjugnede jïh tjåadtjohte. Barkijh utnedh mah dïedtem dovne jïjtse jïh barkoevoelpi tråjjen åvteste vaeltieh lea dannasinie akte ulmie.
Teknologijeevtiedimmie, klijmajarkelimmieh, migrasjovne jïh båarasåbpoe årrojh maahtoedaerpiesvoetide baajnehtieh. Daate vihkeles treendh mah maehtieh veaksahkåbpoe sjïdtedh jaepiej åvtese.
Reaktoe maahtoem utnedh lea daerpies edtja jolle kvaliteetem dïenesjinie hoksedh (NOU: 2020/2: Fremtidige kompetansebehov III Læring og kompetanse i alle ledd). Maahtoegoerehtalleme- jïh soejkesjimmie edtja hoksedh gïehtelimmie iktesth dam daerpies maahtoem åtna mijjen ulmieh jaksedh.
Barkoeaavoe lea vïedteldihkie haalvemedomtesasse jïh ïedtjese. Mijjen luvnie veanhtadibie meatanbarkijh jïjtjh dïedtem vaeltieh jïjtjemse evtiedieh jïh sijjen maahtoem vijriedieh, oktegimse jïh laavenjostosne barkoeguejmiejgujmie jïh åvtehkigujmie. Saemiedigkien barkijh edtjieh dååjredh sijjieh vihkeles barkoem darjoeh evtiedimmesne saemien – jïh aalkoeåålmegeseabradahkijste.
Saemiedigkesne edtja meatanbarkijh årrodh mah goerkesem jïh seahkarimmiem sinsætnan vuesiehtieh, faageles maahtoem utnieh, hijven råållagoerkesem utnieh jïh daajroem aerpievuekien saemien aarvoej jïh politihkeles prosessi bïjre utnieh. Mijjieh veanhtadibie barkijh tjarke lojaliteetem jïh gaerhtelesvoetedïedtem utnieh, jïh meatan hijven barkoebyjresem jïh positijve såaltjem sjugniedidh. Mijjieh fleksijbele organisasjovne mij væljoem jïh nuepiem innovasjovnese jïh jarkelæmman vuesehte. Mijjieh edtjebe maehteles årrodh orre digitaale dïrregh jïh prosessh åtnose vaeltedh, guktie maehtebe mijjen laavenjassh radtjoeslaakan loetedh.
Mijjieh ulmine utnebe Saemiedigkie lea barkoesijjie gusnie meatanbarkijh bielelen gihtjesovvedh daajroem ih maehtelesvoeth juekieh, faagesuerkiej, goevtesi jïh mijjen uktsie joekehts kontovresijjiej dåaresth.
Edtja ulmiem jaksedh lea vihkele mijjieh: | Edtja ulmiem jaksedh sïjhtebe: |
- sinsitniem seahkaribie, hijven råållagoerkesem jïh daajroem utnebe aerpievuekien saemien aarvoej jïh politihkeles prosessi bïjre | - iktemierien jïh ulmiestuvreldh maahtoe- jïh karrijeereevtiedimmiem utnedh |
- hijven meatabarkijevoetem vuesiehtibie gosse dïedtem vaeltebe faageles evtiedimmien åvteste, libie etihkeles voerkes jïh meatan hijven barkoebyjresem sjugniedibie | - hijven barkoekultuvrem eevtjedh, dïedtem vaeltedh tråjjen åvteste jïh jïjtjevieltien daajroem juekedh |
- åvtehkh jïh barkijh utnebe mah ahkedh ektievoetem barkoevoelpi jïh faagi gaskem evtiedieh, goevtesi jïh kontovresijjiej dåaresth mij hijven faagelesvoetem jïh radtjoesvoetem håksa | - barkoesijjine årrodh gusnie barkijh tråjjadieh jïh haalvemem dååjroeh barkoebiejjien, viehkine meatan årrodh gïehtelimmien tjåenghkies illedahkh jïh såaltjem sjugniedidh |
| - rïektes baalhkaevtiedimmien jïh seamma åtnoen åvteste barkedh tryjjesvoeteöörnegijstie |
| - orre barkoevuekieh vijriesåbpoe evtiedidh jïh åtnose vaeltedh orrestamme digitaale dïrregh mah ektiedahkoem jïh innovasjovnem eevtjieh |
Laavenjostosne Saemiedigkien sisnjelen jïh mijjen utnijigujmie ålkolen, maehtebe strategijem dahkose jarkelidh!